معاملهای سه سویه خلاف تصوّرات رایج روزهای گذشته مبنی بر این که روابط ترکیه و عربستان در نتیجه حادثهی پیش آمده برای جمال خاشقچی بحرانیتر خواهد شد، سیر پروندهی این ترور نشان میدهد که این روابط در آینده عکس پیشبینیها، به احتمال زیاد بهتر از گذشته خواهد شد و حادثهی ترور خاشقچی یخهای روابط دو طرف را آب خواهد کرد. این مسأله هم در نتیجهی مدیریت حساب شدهی ترکیه اتّفاق میافتد. از همان روزهای نخست پر واضح بود که آنکارا با وجود سیاست اعلامی تندی، رفتار اعمالی متفاوت و آرامی را در پیش گرفته است و به هیچ وجه نمیخواهد این حادثه به بحرانی بزرگ در روابط با عربستان تبدیل شود. ترکیه با حملات رسانهای هدفمند و آزاد کردن تدریجی تصاعدی و حساب شده مدارک و اطّلاعات موثّق مبنی بر کشته شدن خاشقچی در کنسولگری، توانست هم به عربستان و هم دولت ترامپ فشار بیاورد که تن به یک معامله دهند. نشانههای جدّی وجود دارد که معاملهی سهجانبهای میان آنکارا، ریاض و واشنگتن اتفاق افتاده و به موجب آن، این پرونده مختومه خواهد شد و روند تدریجی آزادسازی اطلاعات موثّق از جانب ترکیه نیز متوقّف و اصل مهمترین مدارک باقیمانده چه صوتی چه تصویری منتشر نخواهد شد؛ هر چند اطّلاعاتی از آنها به نقل از منابع غیر رسمی به رسانهها درز یافته است. همچنان که چند روز قبل هم به عنوان یک احتمال جدّی در یادداشتی عرض شد، به نظر میرسد عربستان با انتشار گزارشی تقصیر را به گردن «عوامل خودسر» خواهد انداخت که بدون اذن دیوان پادشاهی مرتکب این جنایت شدهاند و بنا به اعلام سیانان خواهد گفت که این عوامل قصد کشتن خاشقچی را نداشتهاند و او اشتباهی به قتل رسیده است. در همین حال، ذکر این نکته هم ضروری است که آزادی اندرو برونسون کشیش آمریکا بخشی از این توافق بوده است. ترامپ با وجود اتّخاذ مواضعی تند دربارهی مسألهی خاشقچی که به دلایلی غالباً داخلی مجبور به آن شد و نگارنده قبلاً هم در یادداشتی مفصّلاً به آنها پرداخت، به شدت از زیر سؤال رفتن مشروعیت محمّد بن سلمان و مسدود شدن راه پادشاهی او بیم داشت. به همین علت، با میانجیگری نزد ترکیه موحبات رسیدن به توافق پیشگفته را فراهم کرد. حالا مشخّص نیست دقیقاً ترکیه در چه پروندهها و مسائلی، هم از آمریکا هم از عربستان امتیاز گرفته است. این امتیازات میتواند در رابطه با پروندهها و اختلافات چند سویه مثل بحران محور سعودی با قطر و مسألهی سوریه و کردها و... باشد. اگر همچنان که برخی منابع آگاه میگویند ترکیه توانسته باشد فایلی تصویری را شکار کرده باشد که محمّد بن سلمان مستقیماً و آنلاین نظارهگر اتفاقات پیش آمده برای جمال خاشقچی بوده است، به احتمال بسیار زیاد باید امتیاز بزرگی را در قبال مستور گذاشتن این فایل دریافت کرده باشد. به هر حال، آب شدن یخهای روابط با عربستان برای ترکیه امتیاز کوچکی نیست. این کشور در سالهای اخیر همواره تلاش داشت این اتّفاق بیافتد، امّا موانع بیشمار و اختلافات منطقهای دربارهی کودتا در مصر و پرونده قطر و... چنین اجازهای نمیداد. در همین حال هم مشخّص نیست که آمریکا در مقابل این میانجیگری چه امتیازی از ریاض گرفته یا خواهد گرفت. احتمالاً در آیندهای نه چندان دور روشن خواهد شد. فعلاً ترکیه با مدیریتی حساب شده، توانست هم روابط با آمریکا و هم با عربستان را بهبود ببخشد. آنکارا احتمالاً اینگونه خواسته است به جای تنشزایی سیاسی، خدشه وارد شده به حاکمیّت و امنیّت خود را از طریق تحصیل این منافع و به خطر نیانداختن منافع اقتصادی کلان دیگر (سرمایهگذاریهای دهها میلیاردی سعودیها در ترکیه) جبران کند.
نظرات